طوفان فکری (Brain Storming) چیست؟
طوفان فکری یا بارش فکری (به انگلیسی: Brainstorming) یک تکنیک خلاقیت فردی یا گروهی است که در طی آن، با جمع‌آوری فهرستی از ایده‌ها که خودبه‌خود توسط اعضا تولید می‌شود، برای رسیدن به یک جمع‌بندی در مورد یک مسئله تلاش می‌شود. این اصطلاح، اولین بار در سال ۱۹۵۸ توسط الکس آزبورن در کتابی با عنوان “تخیل عملی” (به انگلیسی: Applied Imagination) محبوبیت پیدا کرد. آزبورن ادعا کرد که برای تولید ایده، طوفان فکری موثرتر از کار کردن افراد به طور مستقل است؛ هرچند تحقیقات اخیر، این موضوع را زیر سؤال برده‌اند. امروزه از این اصطلاح، برای اشاره کلی به تمام انواع جلسات ایده‌پردازی استفاده می‌شود.
خاستگاه
مدیر ارشد تبلیغات, الکس آزبورن، توسعه روش‌های حل خلاقانه مسئله را در سال ۱۹۳۹ شروع کرد. او که از ناتوانی کارمندان در تولید ایده‌های خلاقانه برای کارزارهای تبلیغاتی به صورت منفرد، به ستوه آمده بود، شروع به برگزاری جلسات هم‌فکری گروهی کرد و متوجه شد که کیفیت و تعداد ایده‌های ایجاد شده توسط کارمندانش، افزایش چشمگیری داشته است. در ۱۹۵۸ آزبورن کلیات این روش را در کتابش با عنوان قدرت خلاقیت شما (به انگلیسی: Your Creative Power) مطرح کرد. عنوان فصل ۳۳ام این کتاب این بود: «چگونه برای تولید ایده، یک جوخه راه بیاندازیم» (How to Organize a Squad to Create Ideas)
چهار قاعدهٔ اساسی
چهار قاعدهٔ اساسی که باید در طوفان فکری رعایت شود به شرح زیر است. رعایت این قواعد، منجر به هم‌افزایی در گروه می‌شود که در نهایت سبب بروز خلاقیت در اعضای گروه می‌شود. بر این اساس، محدودیتی برای مطرح کردن ایده‌ها وجود نخواهد داشت و طی یک فرایند طبیعی و بدون دخالت بیرونی، جمع به طور پیوسته به ایده‌های بهتر دست خواهد یافت.
۱٫ تمرکز بر کمیت
هرچه تعداد ایده‌هایی که تولید می‌شوند بیش‌تر باشد، احتمال دست یافتن به یک راه‌حل اساسی و اثربخش بیش‌تر است.
۲٫ اجتناب از انتقاد
اگر در مواجههٔ اولیه با یک ایده، به جای انتقاد از آن، به توسعه و بهبود آن فکر کنیم، یک جو مناسب برای تولید ایده‌های غیرمعمول فراهم می‌شود؛ و همچنین باعث باز شدن فکر افراد می‌شود و استفاده از این متد سبب ایجاد دامنه زیادی از راه حل‌های باورنکردنی می‌شود.
۳٫ استقبال از ایده‌های غیرمعمول
ممکن است ایده‌های غیرمعمول رویکردهای جدیدی را به مسئله فراهم کنند و منجر به راه‌حل‌های بهتری نسبت به ایده‌های معمول شوند.
۴٫ ترکیب و بهبود ایده‌ها
می‌توان با ترکیب دو ایدهٔ خوب، به ایده‌ای بهتر رسید که از هر دو ایدهٔ قبلی کامل‌تر باشد.
کاربرد و اهداف طوفان ذهنی
- توانمندسازی نیروی انسانی و آموزش
- اولویت‌بندی مسائل و مشکلات (افزایش تولید، کاهش هزینه‌ها، افزایش کیفیت، انگیزه، فروش و…)
- انتخاب بهترین راه حل
- افزایش قدرت ابتکار و خلاقیت در نیروی انسانی
- افزایش انگیزه در کارکنان
- ایجاد کار تیمی و مدیریت مشارکتی
- بدست آوردن ایده‌های بزرگ
نحوه انجام طوفان ذهنی
- ثبت موضوع مورد نظر بر روی تخته و توضیح در مورد آن برای افراد توسط تسهیل‌گر (بهتر است این موضوع چند روز زودتر به اطلاع افراد برسد)
- یادآوری قواعد و اصول اجرای کار برای شرکت‌کنندگان توسط تسهیل‌کننده
- ارائه ایده‌ها و نظرات بصورت گردشی: در هر نوبت فقط یک ایده باید بیان گردد و در صورت عدم وجود ایده‌ای با گفتن واژه «بعدی» نوبت به دیگری واگذار می‌شود.
- ثبت کلیه ایده‌ها توسط دبیر جلسه
- اتمام مرحله ثبت عقاید در صورت گفتن کلمه «بعدی» توسط تمام افراد
- دسته‌بندی و جمع‌بندی نتایج
نقدها
از مزایای اصلی‌ای که طرفداران این روش برای آن ذکر می‌کنند تقویت روحیهٔ کار گروهی‌ست و انتقاد عمده‌ای که به آن وارد می‌شود وقت‌گیر بودنش است.
دیدگاهتان را بنویسید