آشنایی با انواع فرمت های فایل های صوتی

آشنائی با فرمت های صدا

تا قبل از ورود کامپیوتر به عرصه صدا، چیزی به اسم فرمت صوتی وجود نداشت. صداها، اگرچه با کیفیت های متفاوت ولی به روش واحدی ذخیره می شدند و خوانده می شدند.

ولی با ورود کامپیوتر، فایل های صوتی نیز، فرمت ها و قالب های مختلفی پیدا کردند. در کامپیوتر ، فرمت یک فایل به معنی نوع ذخیره سازی اطلاعات و نحوه خواندن آنها است.

اجازه دهید یک مثال بزنیم: در فرمت Mid، اصلاعات صوتی بصورت نت (Note) ذخیره می شود. یعنی اطلاعات مربوط به هر ساز، به همراه پرده ها، نت ها و سایر اطلاعات، جداگانه ذخیره می شود، ولی در فرمت wav اطلاعات صوتی بصورت طول موج های صدا ذخیره می شود و صدا ها قابل تفکیک نیستند.

به همین دلیل، برنامه های خاصی وجود دارند که میتوانند فرمت Mid را به نت های موسیقی تبدیل کنند. ولی در فرمت Wav چنین امکانی وجود ندارد. همچنین، چون در فرمت Wav تمام طول موج ها ذخیره می شوند، حجم فایل نسبت به فرمت Mid بسیاربیشتر است. در ابتدا هریک از برنامه های صوتی ، برای خود یک فرمت جداگانه داشت. ولی در حال حاضر ، بیشتر برنامه ها ، اکثر فرمت های صوتی را پخش می کنند. تعدادی از مهم ترین فرمت های صوتی به شرح زیر هستند: Wav, mp3, Ra, Wma,  و Mid

mp3:

اصلی ترین فرمت موسیقی قابل پخش روی پخش کننده های همراه، MP3. است. این فرمت که به عنوان محبوب ترین و اصلی ترین فرمت پخش موسیقی در اینترنت مورد استفاده قرار می گیرد، سال هاست به عنوان یک استاندارد بین المللی در بین تمامی نرم افزارها و سرویس های پخش موسیقی پذیرفته شده است. نام MP3 از نام نوع فایل MPEG و لایه صوتی سه گرفته شده است. لایه سه یکی از سه روش کدگذاری برای فشرده سازی صوتی است که با اعداد ۱ و ۲ و ۳ مشخص می شوند.

این فرمت با حذف بخشی از صداهای موجود در فایل های موسیقی که عمدتا خارج از محدوده شنوایی انسان یا بسیار ضعیف هستند، حجم فایل های صوتی را به میزان قابل توجهی پایین می آورد و بدین ترتیب می توان تعداد زیادی فایل موسیقی را روی حافظه های کم حجم پخش کننده ها جا داد. یک فایل موسیقی معمولی با این فرمت تقریبا چهار تا پنج مگابایت حجم دارد.

CDDA:

این فرمت در واقع چندان ربطی به فایل های صوتی کامپیوتری ندارد. ولی از آنجا که در کامپیوتر استفاده زیادی دارد، آن را معرفی می کنیم. CDDA در واقع فرمت CD های صوتی یا Audio cd ها است که توسط ضبط ها و CD player ها قابل اجرا است. این فرمت ساختار کامپیوتری ندارد و حتی نمیتوان آن را روی کامپیوتر کپی کرد. در درس های آینده، روش تبدیل این فرمت را به فرمت های متعارف بررسی می کنیم. در حال حاضر به دلیل حجم بالائی که این فرمت اشغال می کند، استقبال از آن کاهش یافته است.

Mod:

فرمت Mod یکی از فرمت های قدیمی کامپیوتر است که در زمان سیستم عامل داس محبوبیت زیادی داشت. ولی با ورود ویندوز ، کاربرد خود را از دست داد. این فرمت تا چهار کانال صوتی را پشتیبانی می کند. البته بیشتر برای پخش موزیک ( بی کلام ) مناسب است تا صدا های دیگر .

Mid:

Mid یا Midi یکی از فرمت های قدیمی صداست که با وجود گذشت زمان، کهنه نشده و کاربرد خود را حفظ کرده است. Midi نشکیل شده از حروف اول این کلمات است:  Musical Instrument Digital Interface ( به معنای رابط دیجیتالی ابزارهای موسیقی). کاربرد اصلی فرمت Midi در موسیقی است. در واقع یک فایل Mid حاوی نت های موسیقی ، اطلاعات مربوط به هر ساز، پرده ها ، وقفه ها و همه اطلاعات تخصصی موسیقی می باشد. به همین دلیل با داشتن یک برنامه مناسب، می توانیم همه این اطلاعات را از فایل استخراج کنیم و این قابلیت برای موسیقی دانان بسیار مفید است.

در اکثر کامپیوتر ها نیز یک درگاه Midi موجود است که میتوانیم ابزارهای موسیقی را به آن متصل کرده و موسیقی نواخته شده را به صورت فایل Mid ضبط کنیم. همچنین می توانیم نت ها را بنویسیم و ابزار موسیقی آن را برای ما بنوازد. فایل های Midi حجم بسیار کمی نیز اشغال می کنند و این نیز برای آنها یک مزیت محسوب می شود. این فرمت در بسیاری از ابزارهای الکترونیک از جمله تلفن همراه نیز کاربرد دارد.

Aiff:

این فرمت در اصل فرمت استاندارد کامپیوتر های آمیگا است. آمیگا تا قبل از فراگیر شدن Pc حرف اول را در زمینه صدا و تصویر می زد ، تا سالها پس از ورود pc نیز فایل های صوتی آمیگا کاربرد داشت. ولی در حال حاضر به علت ورشکسته شدن کمپانی Commodore این فرمت نیز توسعه نیافته و کارائی خود را از دست داده است.

Voc:

این فرمت، به کمپانی Creative و کارت های صوتی  SoundBlaster اختصاص دارد. فرمت Voc نیز با ورود ویندوز و فراگیر شدن فرمت Wav ، کم کم از گردونه خارج شد و اکنون کاربرد چدانی ندارد.

WAV:

فرمتWAV سال ها پیش به صورت مشترک از سوی مایکروسافت و IBM ارائه شد. این فرمت به عنوان فرمت پیش فرض صوتی در ویندوز ۹۵ مورد استفاده قرار گرفت و پس از گذشت چندین سال کم کم به عنوان یک استاندارد برای اصوات داخلی ویندوز (مثل همان صداهایی که در هنگام ورود و خروج از محیط ویندوز می شنوید) تبدیل شد.

فایل های WAV با پسوند wav. مشخص می شوند و تقریبا به وسیله تمام برنامه های ویندوزی که امکان پخش صدا را دارند، قابل پخش هستند. بیشتر تلفن های همراه موجود در بازار نیز که می توانند فایل های موسیقی را پخش کنند، می توانند از این فرمت به عنوان زنگ های پیش فرض استفاده کنند.

از آنجا که این فرمت از هیچ یک از روش های فشرده سازی اطلاعات استفاده نمی کند، حجم فایل های آن بسیار بالاست و به همین دلیل برای پخش موسیقی روی تجهیزات تلفن همراه کاربردی ندارد.

WMA:

Windows Media Audio یا WMA، فرمت جدیدی است که از سوی مایکروسافت ارائه شده و حجم آن تا نصف همتای MP3 خود می رسد.

این فرمت که در ابتدا تنها از سوی خود مایکروسافت و نرم افزار پخش موسیقی رسمی ویندوز یعنی Windows Media Player پشتیبانی می شد، امروزه از سوی بسیاری از سایت های موسیقی به عنوان فرمت اصلی آهنگ های قابل دانلود پذیرفته شده است.

کیفیت فایل های WMA تفاوت چندان زیادی با آهنگ MP3 ندارد و گفته می شود که در حجم های خیلی پایین (حجم های در حد کیلوبایت) حتی کیفیتی بالاتر از MP3 را ارائه می دهد.

یک فایل معمولی موسیقی با این فرمت تقریبا بین دو تا سه مگابایت حجم دارد.

بنابراین در صورتی که پخش کننده شما امکان پخش این فرمت را دارد، بهتر است تمام آهنگ های خود را با این فرمت ذخیره و استفاده کنید.

WMA از روش های فشرده سازی خاصی استفاده می کند که هیچ یک از اطلاعات صوتی را حذف نمی کند. این روش فشرده سازی به Lossless Compression شهرت دارد.

OGG:

یک نوع فرمت فشرده سازی صوتی محسوب می شود که از سوی مجامع طرفدار منبع باز (Open Source) به عنوان فرمت رقیب MP3 ارائه شده است و از آنجا که یک فرمت منبع باز است، در تجهیزات مختلف کیفیت و حجم متفاوتی دارد. برخی از شرکت ها از این فرمت برای پخش فایل های صوتی خاص دستگاه استفاده می کنند و با تغییر در نرخ بیت صوتی آن ها، صداهای منحصر به دستگاه خود را تولید می کنند.

فرمت ogg. به اندازه ای متنوع است که حتی مشخص نیست که فایل مذکور یک فایل ویدیویی، صوتی، یا متنی است! این تنوع گیج کننده که از ذات منبع باز بودن فایل سرچشمه می گیرد، به واسطه کدک هایی (Codecs) همچونVorbis برای فایل های صوتی (که اغلب در پخش کننده های موسیقی استفاده می شود)، Theora برای فایل های تصویری (قابل استفاده در تلفن های همراه)، Speex برای فایل های سخنرانی و… از هم مجزا می شوند.

فرمت های صوتی معمول OGG عموما برای ذخیره کردن زنگ های تلفن همراه و فایل های صوتی کوتاه با میزان بیت بسیار پایین استفاده می شوند و معمولا حجم آن ها در حد چند ده کیلوبایت است. تفاوت این فرمت با فرمت های دیگر این است که به صورت رایگان عرضه می شود، و مورد استفاده قرار می گیرد و در اختیار هیچ نهاد یا شرکتی نیست.

Real Audio/Video:

این فرمت که با پسوند های ( ra .ram .rm.) شناخته می شود، یک فرمت اختصاصی است که به شما امکان می دهد موسیقی های موجود در اینترنت را به صورت پیوسته بشنوید. به این قبیل از موسیقی ها Streaming Audio می گویند. برای گوش دادن به این فایل های موسیقی به نرم افزار Real Audio احتیاج دارید .

فرمت Real Audio از سوی شرکت RealNetworks ارائه و به صورت اختصاصی پشتیبانی می شود. بنابراین اگر موسیقی های Real را از اینترنت دریافت کرده اید و پخش کننده همراهتان، نرم افزار Real Audio یا نرم افزار پشتیبانی کننده آن را ندارد، باید قبل از انتقال فایل، به طور کلی فرمت آن را (با برنامه های مبدل Real به MP3 تغییر دهید).Real Audio نیز همانند MP3 از روش های فشرده سازی Loosy استفاده می کند که موجب حذف اطلاعات از روی فایل صوتی می شود.