چه شد که تایتانیک ایتالیایی غرق شد؟

کشتی مسافرتی کاستا کنکوردیا، یکی از بزرگ ترین کشتی های تفریحی اروپا که 4200 نفر خدمه و مسافر را با خود حمل می کرد، روز شنبه دچار سانحه ای مرگبار و غیرعادی شد. آیا کشتی های قرن جدید نیز غرق می شوند؟

به گزارش نیوساینتیست، در اثر برخورد کشتی با صخره در نزدیکی جزیره ایتالیایی گیگلیو، سوراخی در بدنه آن ایجاد و کشتی واژگون شد. این امر مانع از این شد که بتوان قایق های نجاتی را که در سمت چپ کشتی بودند به آب انداخت و مسافران و خدمه را از کشتی خارج کرد. تا ساعت 12 ظهر روز دوشنبه به وقت گرینویچ، مرگ شش نفر از سرنشینان تایید شده و دست کم 15 نفر دیگر نیز تاکنون پیدا نشده اند. با غرق شدن این تایتانیک قرن بیست و یکم، تا چه حد می توان به ایمنی و پایداری این هتل های چند طبقه شناور اطمینان داشت؟

چرا این کشتی بزرگ تا این حد به صخره های کم عمق زیرآبی نزدیک شده بود؟
به گفته مارک استانتون لمبرت، مدیر فنی انستیتوی سلطنتی معماران دریایی در لندن، این سوال اصلی است که بازرسان به دنبال یافتن پاسخ آن هستند. وی گفته که جی پی اس و دستگاه های سونار می بایست هشدار خطر می دادند.
به چه دلیل کسی اعلام خطر سونار عمق نمای کاستا کنکوردیا را جدی نگرفت؟
مانند هوانوردی، دریانوردی نیز در انبوده سیستم های کامپیوتری غرق شده و عرشه کشتی های مدرنی مانند کاستا کنکوردیا به «کاکپیت های شیشه ای» تبدیل شده است. به گفته اتحادیه تجاری کشتی رانی بین المللی ناتیلوس اینترنشنال، فناوری ای که در قلب این مجموعه قرار دارد (یعنی سیستم نمایش و داده های الکترونیک ECDIS که جی پی اس و داده های سونار بستر دریا را در یک صفحه نمایش با هم ترکیب می کند) موجب این مصیبت شده باشد. آنها چند دلیل برای این ادعای خود دارند؛ اول اینکه داده های مربوط به موانع زیر آب ممکن است به روز نباشند؛ دلیل دوم، هشدارهای بسیار زیاد این سیستم است که منجر به این می شود که دریانوردان این هشدارها را جدی نگیرند. اندرو لیمینگتون، سخنگوی ناتیلوس می گوید: «نمایشگرهای ECDIS هم به همان بدی داده هایی هستند که وارد آنها می شوند و مشکلات بزرگی هم در ارتباط با واسط های کاربری و ارگونومی آنها وجود دارد».

پس این همان چیزی است که باعث این سانحه شد؟
احتمالا. کاپیتان فرانچسکو شتینو تحت بازداشت است و به رغم اینکه ادعا می کند که نمودارهای الکترونیکی، محل صخره ها را 100 تا 150 متر دورتر از جایی که کشتی با آنها برخورد کرد نشان می دادند، ممکن است با اتهام قتل غیر عمد مواجه شود. تلویزیون بی بی سی به نقل از رئیس او، یعنی پیر لوئیجی فوشی مدیر عامل کشتی رانی کاستا می گوید که کشتی به دلیل انحراف مسیر «ثابت نشده و بدون مجوز» به گل نشسته است.

این کشتی نسبتا خیلی سریع واژگون شد. کشتی 13 طبقه ارتفاع دارد و تنها 8.2 متر از آن زیر سطح آب قرار دارد. شاید سوال اصلی این باشد که چطور چنین چیزی می تواند پایدار بماند؟
به گفته استانتون لمبرت، سازمان جهانی دریانوردی (IMO) پایداری مورد نیاز کشتی ها را تعیین می کند و اگر یک کشتی از قوانین آن تبعیت کند، نباید مشکلی داشته باشد. تمام ادوات سنگین (موتورها، مخازن آبی تعادل و سوخت کشتی) در سطوح پایین بدنه قرار دارند و طبقات بلند بالایی، فضاهای بزرگ و نسبتا خالی هستند که چیزهای خیلی سبک تری در آنها قرار دارند: یعنی مردم و ملبمان اتاق ها. استانتون لمبرت می گوید: «یک کشتی مسافرتی ممکن است خیلی بلند به نظر برسد، ولی مسئله اصلی تقسیم درست وزن است و این که مرکز ثقل کشتی در کجا قرار گرفته است».

زاویه پایداری کشتی هایی از این دست چگونه تعیین می شود؟
قوانین آی ام او تعیین می کنند که یک کشتی بعد از مواجهه با یک هوای ناپایدار، به گل نشستن یا برخورد با یک جسم دیگر، با چه سرعتی باید به حالت اولیه بازگردد، و این کاری است که حتی اگر آسیب هم دیده باشد، باید در زمان مقرر انجام دهد.

برای اطمینان از اینکه یک کشتی پایدار است و به خودی خود و با رعایت اصول، به حالت اولیه برمی گردد، چه باید کرد؟
هنگامی که کشتی در کارخانه کشتی سازی در شرف تکمیل قرار دارد، آزمایش هایی بر روی آن انجام می شوند که طی آنها، در حالی که کشتی در آب قرار دارد، بارهای سنگین فولادی یا مخازن پر از آب، از یک سو به سوی دیگر کشتی برده می شوند. به گفته استانتون لمبرت: «این تغییر مرکز ثقل برای اطمینان از این امر انجام می شود که آیا انحراف کشتی از حالت تعادل فقط به اندازه ای است که در محاسبات کاغذی و کامپیوتری یا شبیه سازی ها پیش بینی شده بود یا خیر». به گفته وی، خسارت های وارد به بخش های ضد آب نیز با در نظر گرفتن صدها مورد از چنین خساراتی، شبیه سازی می شوند.

و آیا این کشتی همه این آزمون ها را با موفقیت پشت سر نهاده بود؟
بله. باید تایید شده باشد. تا زمانی که کشتی با تمامی قوانین پایداری منطبق نباشد، اجازه سفر نخواهد گرفت، در نتیجه این واقعیت که این کشتی با چنین سرعتی واژگون شد، نگران کننده است.

پس مشکل چه بود؟
استانتون لمبرت می گوید: «سوالی که اکنون بازرسان باید از خود بپرسند این است: کشتی کاستا کنکوردیا چه مدت روی آب به حالت تعادل مانده بود؟ و با چه سرعتی زاویه انحرافی به این زیادی پیدا کرد؟ اینها چیزهایی است که مردم را نگران می کند؛ هدف از پایداری این است که به خدمه کشتی زمان کافی را برای خارج کردن بدون هرج و مرج مسافران از کشتی بدهد».

چرا به رغم نزدیکی به خشکی، تخلیه مسافران این همه پر هرج و مرج بود؟
آنها نمی توانستند از قایق های نجات یک سمت کشتی استفاده کنند، دلیل آن هم این بود که کشتی به حدی بالا رفته بود که نمی شد قایق های نجات آن سمت کشتی را به آب انداخت. چنین کشتی هایی برای به آب انداختن قایق های نجات در زوایای بالا طراحی نشده اند؛ به گفته استانتون لمبرت، این یکی از دلایلی است که تعداد قایق های نجات دوبرابر مسافران و خدمه این کشتی ها است.

آیا آزمایش های تخلیه با شرکت مردم واقعی انجام می شوند (مانند آن آزمایش هایی که سازندگان هواپیماهای مسافری انجام می دهند)؟
نه. تعداد خیلی زیاد افراد مورد نیاز برای انجام این آزمایش به ازای هر کشتی، انجام آن را خیلی سخت می کند؛ ولی در مواردی که کشتی نتواند به راه خود تا رسیدن به یک بندر ادامه دهد، باید یک برنامه مشخص برای خارج کردن مردم در عرض یک ساعت از وقوع حادثه وجود داشته باشد. این محدودیت قانونی یک ساعته به یک قرن پیش و غرق شدن کشتی تایتانیک در عرض یک ساعت برمی گردد. رسیدن به این زمان سخت است، ولی تلاش هایی برای ساخت شبیه سازهای واقعی برای بهبود فرایند تخلیه مسافران در دست اقدام است.

چه چیز دیگری هست که ما نمی دانیم؟
در جریان این حادثه، قطعی برق اتفاق افتاد. بازرسان نمی دانند که چه چیزی باعث آن شد، چه مدت به طول انجامید، و همچنین این که چه تاثیری بر میزان اعتماد خدمه کشتی به داده های ناوبری الکترونیک ECDIS گذاشت.